Ֆրանսիական «France 5» ալիքին տված հարցազրույցում մեծանուն հայ շանսոնյեն պատմել է իր վերջին՝ «Կյանքից կառչած» գրքի մասին:
Շ.ԱԶՆԱՎՈՒՐ – Ես ամեն օր գրում եմ, մեկ երկու օր վերընթերցում եմ գրածս ու եթե տեսնում եմ, որ տեքստը լավն է պահում եմ, եթե ոչ դեն եմ նետում: Բայց հիմնականում օրվա վերջում պարզում եմ, որը լավը չէ:
– Ինչպե՞ս եք հասկանում լավ բան եք գրել, թե ոչ:
Շ.ԱԶՆԱՎՈՒՐ – Այն պետք է կամ նոր լիցք հաղորդի, կամ ոչ: Ահա այսպես: Նույնիսկ հանդիսատեսիս համար նոր երգը պետք է անսպասելի լինի, ահա թե ինչ եմ ուզում:
– Ձեր «Կյանքից կառչած» գրքում գրում եք. ես գրող չեմ, երգերի հեղինակ եմ:
Շ.ԱԶՆԱՎՈՒՐ – Այո:
– Ո՞րն է գրողի ու երգերի հեղինակի տարբերությունը:
Շ.ԱԶՆԱՎՈՒՐ – Գրողը փնտրում ու գտնում է հանգը, տեղավորում այն նախադասության մեջ: Գրողը գրում է սիրուն, մաքուր, լավ ֆրանսերենով:
– Ո՞րն է այդ լավ ֆրանսերենը:
Շ.ԱԶՆԱՎՈՒՐ – Այն, որով ես եմ գրում:
– Այսինքն դա այն լեզուն է, որն անընդհատ կարող է զարգանալ ու անցնել դարերով:
Շ.ԱԶՆԱՎՈՒՐ – Իհարկե, և այն զարգանում է անդադար: Ամեն օր նոր բառեր ենք սովորում: Մահճակալիս մոտ բառարան ունեմ, որովհետև, ընթերցելիս երբեմն չեմ հասկանում, թե ինչ եմ կարդում:
– Ինչպե՞ս թե չեք հասկանում:
Շ.ԱԶՆԱՎՈՒՐ – Այո, չեմ հասկանում: Ֆրանսերենն այդքան խորն իմ մեջ չէ, բառեր կան, որոնք առաջին անգամ եմ լսում ու դիմում եմ բառարանին:
– Այսինքն, բառարանն այսօր Ձեր լավագույն ընկե՞րն է:
Շ.ԱԶՆԱՎՈՒՐ – Այո: Ու մեկը չէ, երեքն են: Ռոբեր, Լառուս, մեկն էլ կա, երրորդը ու չորրորդը, որը շատ կարևոր է ինձ պես մարդկանց համար` հոմանիշների բառարանը:
– Անհավատալի է: Որովհետև շատ հաճախ գրողներից ու բանաստեղծներից լսում ենք, ոչ մենք բառարաններից չենք օգտվում: Իսկ Դուք ասում եք, որ հոմանիշների ու հանգերի բառարաններըշատ մոտ են Ձեզ ու շատ պետք են:
Շ.ԱԶՆԱՎՈՒՐ – Եթե ես չօգտվեմ բառարաններից, ես նույն բառը, նույն միտքը քսան անգամ կկրկնեմ, իսկ ես ուզում եմ օգտագործել նույն բառի հոմանիշները, փոփոխություններ մտցնել իմ արտահայտաչաձևում:
– Նախկինում Դուք շատ եք օգտագործել բառեր, որոնք ժամանակին ընդունված ու կիրառելի չեն եղել, շատերն էլ նույնիսկ չեն համարձակվել օգտագործել դրանք:
Շ.ԱԶՆԱՎՈՒՐ – Այո: Ու շատ հաճախ դա նաև երգի սյուժեին էր վերաբերում: «Սեր անելուց հետո» երգից հետո մի ամբողջ պատմություն սարքեցին: Գերմանիայում օրինակ ձայնապնակներ ձայնագրող և հրատարակող ընկերությունը արգելել էր, որ այդ երգն ընդգրկվի հավաքածուում: Բայց որոշ ժամանակ անց, երբ արգելքը հանվեց այդ երգը վաճառվեց մեկ միլիոն օրինակով: Մի ուրիշ պատմություն էլ կա. «Ինչպես ասում են» երգի հետ կապված: Ինձ հարցնում էին, ով է սա երգելու, ասում էի ` ես: Այդ դեպքում պետք է նախապես մի հայտարարություն անես: Ասում եմ ինչ, ասեմ ես գեյ չեմ, բայց գրել եմ գեյերի համար: Ախր ծիծաղելի է: Կամ ազատ ես, կամ ազատ չես: Ես ազատ եմ:
Շ.ԱԶՆԱՎՈՒՐ – Միշտ ասել եմ, երբեք չեմ ցանկացել ամբողջ կյանքս գրել «ես քեզ սիրում եմ, դու ինձ սիրում ես, քնքշանք, սեր, խոստում»: Հարկավոր է ուրիշ բան անել ու ես որոշեցի անդրադառնալ հասարակության կյանքին, գրեցի այն ամենն ինչը հասարակությանը մտահոգում է. «ամուսնալուծություն, երեխա, որի մասին երազում են»: Իմ առաջին երգերից մեկը նույնիսկ երկունքի ցավերի մասին էր, շատ վաղուց էր: Հետո տեսողության ու լսողության խնդիրներ ունեցող մարդկանց մասին գրեցի: Ես գրել եմ այն բոլոր թեմաների մասին որոնք ուրիշները չեն համարձակվել, բայց ոչ այն պատճառով, որ չեն կարողացել, այլ որովհետև քաջություն չեն ունեցել անցնել այդ սահմանը:
– Դուք ընդունո՞ւմ եք երգը, որպես Արվեստ:
Շ.ԱԶՆԱՎՈՒՐ – Այո, երգն Արվեստ է: Այն տիեզերական Արվեստ է: Երգի համար ավելի շատ ուժ է հարկավոր, քան գրքի:
– Երբ գրում եք երգը, ի՞նչն է Ձեզ համար ավելի կարևոր:
Շ.ԱԶՆԱՎՈՒՐ – Տեսքտը: Եթե գրում եք երաժշտության վրա, դուք կարծես կաշկանդված եք, որովհետև երաժշտությունը ձեզ սահմանափակում է ու դուք ոչինչ անել չեք կարող: Տեսքտի դեպքում հակառակն է: Երաժշիտը պետք է ազատություն տա իրեն ու ստեղծագործի:
– Իսկ երգի տեքստը գրականությո՞ւն է, այսինքն այն ինչ Դուք եք անում:
Շ.ԱԶՆԱՎՈՒՐ – Չեմ կարող ասել, բայց կարծում եմ, որ լավ գրված տեքստն արդեն լավ բանաստեղծություն է, եթե լավ հանգավորված է, ռիթմ ու գույն ունի, ուրեմն լավն է: Հիշում եք գրքում եմ էլ եմ գրել, ինձ համար բառն ունի կշիռ, գույն ու ռիթմ: Ու երբ ասում եմ «կլոր» տեսնում եմ կլոր է, ասում եմ «սուր» տեսնում եմ սուր, ասում եմ «տափակ» տեսնում եմ տափակ, ավելի տափակ քան տափակն է չի լինում: Չգիտեմ ինձանից առաջ սա ինչ որ մեկն ասել է, թե ոչ բայց երբ օգտագործում եմ բառն ուզում եմ այն շատ լավ զգալ ` ռիթմը, երաժշտականությունը, գույնն ու կշիռը:
Շ.ԱԶՆԱՎՈՒՐ – Շատ երգեր կան, որոնց բառերի հեղինակը ես չեմ, բայց եթե չեմ գրել բառերը, գրել եմ երաժշտությունը: Բայց երբ ինձ որևէ լավ տեքստ են առաջարկել, երբեք կողքով անտարբեր չեմ անցել: Իմ կարծիքով իմ ամբողջ կարիերայի ընթացքում, իմ երգացանկում լավագույն տետքսը դա Ժաք Պլանթի «Բոհեմն» է: Շատ կուզեի, որ ես այն գրած լինեի: «Լա Մամա»-ն էլ ես չեմ գրել: Բոլորը մերժել էին դրա երաժշտությունը գրել: Երբ Ֆրանս Գալը դիմնեց ինձ, բոլորն ասում էին, տեքստը լավ չէ, ինչու ես գրում: Բայց ես գրեցի: Կամ Ֆրանսուա Դորենի «Որքան տխուր է Վենետիկը»: Ուրեմն պետք չէ ձեռքից բաց թողնել լավ գործը, եթե տեքստը դուք չեք գրել: Ես անում եմ ամեն ինչ, որպեսզի հանդիսատեսը երջանիկ լինի:
– Ո՞վ է այն գրողը, որն ազդեցություն է ունեցել Ձեր վրա:
Շ.ԱԶՆԱՎՈՒՐ – Առաջինը դա Լա Ֆոնտենն է: Նա շատ մոտ է երաժշտությանը, որովհետև նաև ունի և պատմություն, և հանգ, և բառի կշիռ: Հետո նաև Պիեռ Ռոշը` իմ առաջին երգերի հեղինակն ու գործընկերը, որը շատ գեղեցիկ երաժշտություն էր գրում: Իմ ընկերներից ոչ ոք, այդ թվում նաև Ֆրանսիս Բլանշը, ինձ համար երաժշտություն չէր գրում, ինձ ասում էին «Քեզ հետ փող չենք աշխատի»: Ես էլ ասացի, լավ կտեսնենք ու բերեցի «Ես արբել եմ»-ը: Ինձ հարցրին, որտեղից ես թռցրել: Նրանք չէին կարող պատկերացնել, որ ես կարող եմ երգ գրել:
– Ինչպե՞ս եք գրում:
Շ.ԱԶՆԱՎՈՒՐ – Շատ հեշտ: Ճիշտ է հետո շատ եմ ուղղումներ անում, բայց հենց սկզբից գրում եմ այնպես, կարծես երգն արդեն պատրաստ է: Դրանից հետո սկսում եմ փորփրել ինքս ինձ. ինչու այսպես և ոչ այնպես: Ու գտնում եմ լավագույն բառը, կամ լավագույն նախադասությունը:
– Ձեր գրքում գրում եք, որ որոշում եք, թե որ բեմահարթակում եք նշելու Ձեր 100-ամյակը: Արդեն վճռե՞լ եք:
Շ.ԱԶՆԱՎՈՒՐ – Ոչ, ինքս ինձ անակնկալ եմ անելու:
Շ.ԱԶՆԱՎՈՒՐ – Ես շատ կարգապահ եմ: Մեր մասնագիտության մեջ առանց դրա չի լինի, կարծես անցնես քո կյանքի ու մասնագիտության կողքով:
– Եվ ի՞նչ է նշանակում Ձեզ համար կարգապահ լինել:
Շ.ԱԶՆԱՎՈՒՐ – Առաջին հերթին արթնանալ ծեգին: Սա օրվա սկիզբն է, իսկ վերջում, քնելուց առաջ կարդալ, մոտ երկու ժամ: Մեկ ժամ ընթերցանություն, մեկ ժամ կրթություն:
– Կրթությո՞ւն: Ի՞նչ եք սովորում:
Շ.ԱԶՆԱՎՈՒՐ – Հիմա ռուսերեն ու չինարեն: Շատ երգեր ունեմ ռուսերեն թարգմանած, երգում եմ դրանք, բայց չինարեն ոչ մի բան չունեմ թարգմանած: Ես շատ եմ ուզում կատարել իմ տեքստերն իրենց լեզվով: Ու շատ հաճախ բանավիճում ու բախվում եմ թարգմանիչների հետ: Մի ժամանակ նաև իտալերեն էի ուսումնասիրում, որպեսզի ինքս թարգմանեմ իմ երգերը:
– Ինչ խոսք ,ոչ ոք այնքան լավ չի ծառայի, ինչպես ինքդ քեզ: Ազնավուրն՝ Ազնավուրին:
Շ.ԱԶՆԱՎՈՒՐ – Չէ, իմ դեպքում դա այդպես չէ: Միշտ լավերի մեջ փնտրել եմ լավագույնին, որն իր լեզուն լավ գիտե, ու ով սիրահարված է իր լեզվին: Ու ասեմ վատագույնը. Ես ոչ գրում, ոչ էլ կարդում եմ հայերեն: Ես կենտրոնացել եմ ֆրանսերենի վրա ու նաև այն լեզուների, որոնք կարող են օգնել ինձ իմ մասնագիտության մեջ:
– Դուք ասում եք, որ սովորում եք ռուսերեն, չինարեն, բայց չե՞ք ուզում հայերեն սովորել, գրել Ձեր նախնիների լեզվով:
Շ.ԱԶՆԱՎՈՒՐ – Ոչ: Բայց ես ծանոթ եմ երգերին, պոեզիային, թատերական պիեսներին: Նրանք (հայերը) իմ կարիքը չունեն, բայց Ֆրանսիայում իմ կարիքն ունեն:
– Այսինքն չե՞ք ուզում, որ ասեն, որ Շառլ Ազնավուրը հայ գրող է:
Շ.ԱԶՆԱՎՈՒՐ – Ոչ, ոչ: Փաստը, որ ես հայ եմ, նրանց արդեն բավարար է: Նրանք իձնից ավելի բան չեն ուզում: