newmag-ը հրապարակել է Խորխե Ռամոսի բացառիկ հարցազրույցը պերուացի գրող, Նոբելյան մրցանակի դափնեկիր Մարիո Վարգաս Լյոսայի հետ:
«Ես Twitter-ում չկամ: Facebook-ում էլ: Ես չեմ պատասխանում հեռախոսազանգին: Չեմ բացում իմ տան դուռը». Մարիո Վարգաս Լյոսան ինձ այսպես ընդունեց: Անկեղծորեն զրուցեցինք Մադրիդի իր տան գրադարանում:
Բացի սոցիալական մեդիան արհամարհելուց, Վարգաս Լյոսան նաև չի օգտվում Google-ից՝ նախընտրելով հարկ եղած դեպքում «խորհրդակցել» իր գրասեղանին դրված բառարանների հետ:
«Ինձ համար մոդեռնացումը մղձավանջ է: Tweet-ների 90%-ը հրեշային է, աբսուրդ, դատարկության կեր»: Նոբելյան դափնեկիրը խուսափում է tweeting և facebooking տերմիններն օգրագործել խոսքում. «Վատ բառեր են: Անպարկեշտ ու գռեհիկ են: Կարծես, այլ լեզվից վերցված լինեն»:
Ավելի քան 30 գրքերի 78-ամյա հեղինակը գնահատում է փաստը, որ հազարավոր ընթերցողներ պաշտում են իր ստեղծագործությունները, բայց իրեն փառքի գագաթին չի տեսնում և, իհարկե, կարիք չունի, որ իր պատվին արձան կանգնեցնեն:
Վարգաս Լյոսան պարգևների, կոկտեյլային խնջույքների, պատվավոր կոչումների, կոմիտեների հրավերների և հարցարզույցների առաջարկներն է թվարկում, որոնք մերժել է միմիայն գրելու վրա կենտրոնանանլու համար. «Ես չեմ բողոքում Նոբելյան մրցանակ ստանալու փաստից: Ուրախ եմ դրա համար: Բայց հիմա ես պետք է շատ ժամանակ ծախսեմ ժամանակս պաշտպանելու համար»:
Պետք է խոստովանեմ՝ այցիս ժամանակ ինձ գող էի զգում, որը խլում էՎարգաս Լյոսայի ժամանակը: Բայց մեղքի զգացումը մի կողմ դրեցի և մեկ ժամ զրուցեցի նրա հետ: Ես Մադրիդ էի ժամանել «Այծի տոնակատարությունը» գրքի հեռուստատեսային ադապտացիայի համար բանակցելու: Վարգաս Լյոսան այն գրել էր 2000-ին: Գիրքը Ռաֆայել Լեոնիդաս Տրուխելիոյի կյանքի մասին է՝ դաժան բռնապետի, որը 1930-ից 1961 թվականներին ղեկավարել էր Դոմինիկայն հանրապետությունը: Տրուխելիոյին սպանել էին 1961-ին՝ կրակելով նրա մեքենայի վրա: Հետաքրքրվեցի՝ ընդունելի՞ բան է բռնակալին սպանելը:
«Ես այդպես եմ կարծում, և հատկապես Տրուխելիոյի նման բռնապետի դեպքում, անկասկած՝ այո: Կարծում եմ` նրա մահը մեծ ազատագրում էր Դոմինիկյան հանրապետության համար՝ ազատություն նման դաժան մարդու ներկայությունից, անխիղճ մարդասպանից»:
Հետո խոսք բացեցի Կուբայի մասին: Ռաուլ և Ֆիդել Կաստրոները նո՞ւյնպես դիկտատոր են: «Անշուշտ»,- ասաց: Այդ դեպքում Կաստրո եղբայրների մահը արդարացվա՞ծ կլինի Տրուխելիոյի սպանության պես:
«Տեսեք, կարծում եմ` պետք է յուրաքանչյուր մասնավոր դեպքում ենթատեքստը հասկանալ: Չեմ կարող ասել Կուբայի պարագայում՝ ինչ պետք է արվի, որովհետև չեմ ապրում այնտեղ, երկիրը ներսից չգիտեմ»:
Իսկ ի՞նչ է մտածում Վենեսուելայի և նախագահ Նիկոլաս Մադուրայի՝ Չավիստա ազգային շարժման լիդերի մասին:
«Նիկոլաս Մադուրան դիկտատոր է: Նա ընդդմիության դեմ պայքարում ավելի ու ավելի շատ է դիմում ռեպրեսիայի: Փակել է քննադատության բոլոր անցքերը: Վենեսուելան աշխարհում ինֆլյացիայի ամենամեծ ցուցանիշն ունի: Երկիրը դարձել է բռնության օրրան: Կաշառակերությոնը հանգեցրել է սոցիալական անհավասարության: Հեռուստատեսությունը իշխանության վերահսկողության տակ է: Տոտալ ձախողում է: Այդուամենայնիվ, ես ընդդիմության շատ առաջնորդների եմ ճանաչում, որոնցից որևէ մեկը չի պնդում, թե Մադուրային պետք է սպանել: Նրանք հավատում են, որ դեռ շանս կա դիկտատուրան օրենքի սահամններում տապալելու համար»:
Երբ Մարիո Վարգաս Լյոսան քննադատում է ամբողջ աշխարհի քաղաքական գործիչներին, նրանք լսում են: 1990-ին նա երկար ու բարձր խոսում էր Մեքսիկայի ինստիտուցիոնալ հեղափոխական կուսակցության մասին՝ բնութագրելով այն որպես «կատարյալ բռնապետություն»: Մեկ տասնամյակ անց իսկական դեմոկրաատիան եկավ Մեքսիկա:
«Բռնապետությունը, բարեբախատաբար, այդքան էլ կատարյալ չէր»,- և ժպիտով ավելացնում է.- «բայց այդ տապալման գլխավոր պատճառը մեկն էր, որը համարձակվեց դավաճանել իր կուսակցությանը: Նախկին նախագահ Էռնեստո Զեդիլոին էր: Ես իսկապես համակրում եմ Զեդիլիոյին»:
Ինստիտուցիոնալ հեղափոխական կուսակցությունն այսօր կրկին Մեքսիկայի իշխանության ղեկին է: Վարգաս Լյոսան չի՞ վախենում բռնապետության վերադարձից:
«Կարծում եմ այն չի վերակենդանանա: Այո, անկասկած ԻՀԿ-ում կան գանգստերներ, բայց նրանք պետք է շատ զգույշ լինեն, որովհետև Մեքսկայում կան նաև իսկական ընդիմադիր կուսակցություններ»:
Համառորեն քննադատելով քաղաքական առաջնորդներին, Վարգաս Լյոսան ինքն էլ էր 1990-ին առաջադրվել Պերուի նախագահի ընտրությանը: Բայց, ասում է, այնքան էլ լավ թեկանծու չէր:
«Ճիշտն ասած, ես չէի ուզում նախագահ դառնալ: Հանգամանքների բերումով ստիպված էի քաղաքական դերակատարում ստանձնել, մի բան, որը երբեք չեմ երազել կամ ցանկացել անել»:
Վարգաս Լյոսան այն ժամանակ զիջեց Ալբետրո Ֆուխիմորին, սակայն շարունակեց ակտիվ, ազդեցիկ դեր ունենալ Պերուի քաղաքական կյանքում: Այս օրերին նա պայքարում է, որ Կեյկո Ֆուխիմորին՝ Ալբերտո Ֆուխիմորիի դուստրը, 2016-ին չդառա Պերուի նախագահ:
«Կեյկոն մարդասպանի ու գողի աղջիկ է, նրա հայրը հիմա բանտում է: Չեմ ուզում, որ Կեյկոն հաղթի ընտրությունում: Առաջին բանը, որ նա կանի նախագահի նստավայր ոտք դնելուց հետո, հորը բանտից ազատելը կլինի: Այնպես, որ, բնականաբար, ես դեմ եմ նրան»:
Խոսակցության ընթացքում ստիպված էի նշել նաև Վարգաս Լյոսայի կոնֆլիկտը կոլումբացի հեղինակ Գաբրել Գարսիա Մարկեսի հետ: Հիշեցրեցի 1976-ին նրանց միջև տեղի ունեցած հայտնի կռիվը, որը Մարկեսի աչքի վրա սև հետք թողեց.«Ես ու Գարսիա Մարկեսը լուռ դաշինք ենք կնքել չխոսել մի բանի մասին, որը մարդկանց հիվանդագին հետաքրքրության ու բամբասանքի առիթ է տալիս: Նա հարգել է մեր համաձայնությունը, և ես նույնպես մինչև վերջ կպահպանեմ այն»:
Ի՞նչ է կարդում հիմա Նոբելյան մրցանակակիրը. «Ավելի շատ ընթերցում եմ մահացած հեղինակների գործերը: Եվ հիմա անում եմ մի բան, որ նախկինում երբեք չեմ արել. եթե գիրքը չի կլանում իմ ուշադրությունը, փակում եմ այն և թողնում անավարտ»:
Վարգաս Լյոսան տալիս է իսպանացի ժամանակակից գրող Խավիեր Սարեկասի անունը. «Ինձ համար նա ժամանակակից լավագույն հեղինակներից մեկն է: Դժբախտաբար, այնքան հայտնի չէ, որքան պե՛տք է լիներ: Նրա գործերից մեկը՝ «Ասա ամեն ինչ» վեպը, վերջերս է հրատարակվել Պերուում: Այն ինձ մի փոքր համարձակ է թվում»:
Կոպիտ սխալ թույլ տվեցի, հարցրեցի ճապոնացի հեղինակ Հարուկի Մուրակամիի մասին, որը համաշխարհային բեսթսելլերներ է գրում. «Չեմ սիրում Մուրակամիին: Չնչին է:Կարծում եմ` նա սարսափելի մակերեսային է»:
Զրույցի ավարտին համարձակվեցի մի անձնական թեմա էլ շոշափել: Վարգաս Լյոսան ագնոստիկ է, ու ասաց, որ չի պատրաստվում փոխել Աստծո մասին իր պատկերացումները, ինչպես մահից առաջ արեց արգենտինացի գրող Խորխե Լուիս Բորխեսը:
«Ես չեմ վախենում մահից: Ըստ իս, մահն է կյանքում ամենայն լավի պատճառը: Եթե չլիներ մահը, կյանքը շատ ձանձրալի կլիներ»:
Եվ վերջին հարցը. ինչո՞ւ է գրում:
«Որովհետև, ինչպես Ֆլուբերտն է ասել, գրելը ապրելակերպ է: Իմ ներքին կյանքը կառուցված է այն ամենի շուրջ, ինչ գրում եմ և ինչ գրելու եմ: Չեմ կարող երևակայել այլ կյանք ինձ համար»: