Ֆիլիպ Ռոթը ամերիկացի ամենահետաքրքիր ու ընթերցվող հեղինակներից մեկն էր, որի վեպերը ԱՄՆ ընթերցողներն ու քննադատները մշտապես սիրով ու հիացմունքով են ընդունել՝ նրան հաճախ անվանելով գլխավոր վիպասանը Ուիլյամ Ֆոլքներից հետո: Paris Review-ի թղթակից Հերմիոն Լին զրուցել էր գրողի հետ, երբ նա 51 տարեկան էր:
– Ինչպե՞ս եք սկսում նոր գիրք գրել:
Ֆ. ՌՈԹ – Գիրք գրելու առաջին քայլերը ամենատհաճն են: Այդքան էլ հեշտ չէ գրքի հերոս ու ինչ-որ տարօրինակ պատմություն հորինելը: Ամենավատ բանը անպատրաստ լինելն է, երբ չգիտես` ինչի մասին ես գրում: Զգում եմ, որ ինչ-որ նոր բանի կարիք ունեմ, որն ինձ կօգնի հաղթահարել գրքի սկիզբը գրելու դժվարությունները, որոնք հաճախ ամիսներ են տևում: Երբեմն հարյուրավոր էջեր եմ գրում, որ վերջապես ստացվի այնպիսի գլուխ, որը կարելի է վեպի սկիզբի համար օգտագործել: Այդ ժամանակ ինքս ինձ ասում եմ` վերջապես, այստեղից պետք է սկսել գրել. սա վեպիս առաջին գլուխն է: Առաջին վեց ամիսների ընթացքում կարդում եմ գրածս ու կարմիրով ընդգծում որոշ գլուխներ, նախադասություններ, երբեմն էլ պարզապես բառեր, որոնք կյանքով լեցուն են, հետո այդ բոլորը դուրս եմ գրում առանձին էջի վրա: Հաճախ մեկ էջ էլ չի դառնում, բայց զգում եմ, որ այդքանն էլ է հերիք. դա վեպիս առաջին էջն է:
– Մինչև գրելը, վեպի քանի՞ տոկոսն է Ձեր մտքում:
Ֆ. ՌՈԹ – Ամենակարևորը միշտ բացակայում է: Նկատի չունեմ խնդիրների լուծումները, այլ հենց խնդիրները: Գրելուց առաջ սկսում ես դիմադրել. քեզ անախորժություններ են պետք: Սկզբում միշտ դժվար է սկսել` ոչ թե այն պատճառով, որ գրելն է դժվար, այլ հակառակը: Երբ ամեն ինչ սահուն է, նշանակում է պետք է կանգ առնել, ինչ-որ բան այն չէ:
– Եղե՞լ է, որ սկսել եք գրել վերջից: Առհասարակ նման բան լինո՞ւմ է:
Ֆ. ՌՈԹ – Գիտեք, ես հաճախ հենց այդպես էլ անում եմ: Իմ գրած մեկ էջը վաղը կարող է 200-րդը դառնալ:
– Իսկ ի՞նչ եք անում մյուս էջերը: Դրանք օգտագործո՞ւմ եք:
Ֆ. ՌՈԹ – Նախընտրում եմ երբեք դրանց երեսը չտեսնել:
– Օրվա հատկապես ո՞ր ժամին է ստացվում լավ աշխատել:
Ֆ. ՌՈԹ – Ես ամբողջ օրն եմ աշխատում, գրեթե ամեն օր: Երբ նույն դիրքով նստած սկսում եմ աշխատել` 2-3 տարի հետո նոր գիրք եմ ունենում:
– Ի՞նչ եք կարծում, մյուս գրողներն է՞լ են Ձեր չափ աշխատում:
Ֆ. ՌՈԹ – Ես գրողներին երբեք չեմ հարցնում իրենց նախասիրությունների մասին: Ինձ համար մեկ է: Ջոյս Քերոլն ասում է` երբ գրողներն իրար հարցուփորձ են անում իմանալու համար թե ո՞վ, ե՞րբ, ինչքա՞ն ու ո՞ր ժամերին է աշխատում, պարզապես փորձում են հասկանալ. «Նա իմ պես խելագա՞ր է»: Ինձ չի հետարքրում ոչ այդ հարցը և ոչ էլ պատասխանը:
– Ընթերցանությունը ազդեցություն ունենո՞ւմ է Ձեր գրելաոճի վրա:
Ֆ. ՌՈԹ – Սովորաբար գիշերներն աշխատելիս ամբողջ ընթացքում կարդում եմ: Դա ինձ օգնում է կտրվել իմ ստեղծագործություններից ու մի փոքր հանգստանալ:
– Երբ ստեղծագործում եք, տալի՞ս եք, որ ինչ-որ մեկը կարդա:
Ֆ. ՌՈԹ – Ամեն ինչ պետք է իր ժամանակին լինի` ներառյալ սխալներն ու բացթողումները: Ոչ ոք չի տեսնում, թե ես ինչ եմ անում:
– Դուք կարողանո՞ւմ եք Ձեր ստեղծագործությանը նայել ընթերցողի հայացքով:
Ֆ. ՌՈԹ – Գիտեք, իմ մտքում մի անտի-Ռոթ կա: Երբ գրում եմ, ինքս ինձ հարցնում եմ` տեսնես` կհավանի՞, թե՞ ոչ: